Ulgi podatkowe

„ (…) Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki.” (B. Franklin, To M. Le Roy, On the affairs of France, Philadelphia, 13 November 1789, [in:] The works of Benjamin Franklin, Vol. 10.)

Prawodawca jednak pozwala sobie na redukcję obciążenia podatkowego, przyznając ulgi podatkowe: zwolnienia, odliczenia, obniżki albo zmniejszenia, których zastosowanie powoduje obniżenie podstawy opodatkowania lub wysokości podatku, z wyjątkiem obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, oraz innych odliczeń stanowiących element konstrukcji tego podatku.

Takie działanie prawodawcy wypełnia określone cele. Może być motywatorem to konkretnych zachowań lub regulować dysproporcje dochodów (realizując zasadę sprawiedliwości społecznej).

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie zajmował stanowisko w temacie stosowania ulg podatkowych. Stwierdził, że ustawodawca jest uprawniony do stanowienia prawa odpowiadającego złożonym celom politycznym i gospodarczym (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 stycznia 1995 r., sygn. akt K 12/95). Ustanawianie odstępstw od zasady powszechności opodatkowania musi być usprawiedliwione celami społeczno-gospodarczymi, odzwierciedlonymi w systemie konstytucyjnie chronionych wartości (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08). Zdaniem Trybunału konstytucyjne normy programowe mogą służyć m.in. realizowaniu polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza pobudzaniu koniunktury przez zachęcanie obywateli do inwestowania w określone dziedziny (Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 29 maja 1996 r., sygn. akt K 22/95).

Ulgi są narzędziem do zarządzania, stymulowania procesów ekonomicznych i gospodarczych. Prawodawca może zachęcać do określonej aktywności gospodarczej, może indukować konkretne działania pojedynczych podatników, zachęcać do inwestowania kapitału, regulować popyt i podaż, przyczyniać się do rozwoju regionów mniej rozwiniętych gospodarczo lub dotkniętych bezrobociem.

Prowadząc rozważania na temat przyszłości podatków, nie należy pomijać kwestii ulg podatkowych. Można zadać pytanie, czy lepiej stosować ulgi kreujące określone zachowania podatników, czy może lepiej ulgi zlikwidować i zmniejszyć obciążenia podatkowe? Odpowiedź na to pytanie nie jest zero-jedynkowa. Aczkolwiek więcej argumentów natury prawnej wskazuje na to drugie. Ulgi podatkowe najprawdopodobniej jednak będą obecne, a ich konstrukcja może ewoluować wraz z konstrukcją konkretnego podatku, z którym dana ulga jest związana.

Od jakiegoś czasu w systemie prawa podatkowego obecna jest ulga badawczo-rozwojowa. Warto jednakże przytoczyć nowe rozwiązania w zakresie podatków dochodowych: ulga na ekspansję, na prototyp i na robotyzację oraz ulga konsolidacyjna. Co do zasady polegają one na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania określonych kategorii wydatków, które można nazwać kosztami kwalifikowanymi.

W przypadku ulgi na ekspansję odliczenie od podstawy opodatkowania dotyczy kosztów uzyskania przychodów poniesionych w celu zwiększenia przychodów ze sprzedaży produktów. Ulga na prototyp (ulga na innowacyjność) oznacza dwukrotne rozliczenie wydatków związanych z produkcją próbną nowego produktu i wprowadzeniem go na rynek. Ulga na robotyzację to możliwość odliczenia od podstawy opodatkowania 50% kosztów uzyskania przychodów poniesionych w roku podatkowym na robotyzację (poniesionych na nabycie robotów przemysłowych etc.). Ulga konsolidacyjna ma stymulować ekspansję polskich spółek poprzez inwestycje kapitałowe. Polega ona na możliwości odliczenia od podstawy opodatkowania kwoty wydatków na nabycie udziałów (akcji) w spółce posiadającej osobowość prawną.

Nowe ulgi są także ukierunkowane na rozwój rynku kapitałowego uważanego za podstawę rozwoju przedsiębiorczości. Ulga na IPO polega na odliczeniu od podstawy opodatkowania wydatków bezpośrednio związanych z emisją akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych w zeznaniu za rok podatkowy, w którym podatnik wprowadził swoje akcje po raz pierwszy do obrotu na rynku regulowanym akcji albo w alternatywnym systemie obrotu. Ulga dla VC dotyczy sytuacji korzystania z pośrednictwa funduszu Venture Capital. Inwestor może skorzystać z ulgi w wysokości 50% kwoty inwestycji poprzez odliczenie od dochodu, w maksymalnej wysokości 250 tysięcy złotych.

Nowe ulgi w podatku dochodowym mają zatem na celu wspieranie innowacyjności i rozwoju.

Wracając do zagadnienia przyszłości prawa podatkowego w kontekście ulg, abstrahując od ich skuteczności, podkreślić należy, że do systemu prawa podatkowego dodawane są kolejne ulgi. Stosując backcasting, należałoby zdefiniować przyszłość systemu prawa podatkowego, który w mojej ocenie powinien być zaplanowany jako wewnętrznie spójna, jednolita całość, z prostymi i stabilnymi rozwiązaniami, które są łatwe w percepcji dla przeciętnego odbiorcy. Następnie, mając na celu taką wizję, można zająć się programowaniem teraźniejszości, która do tego doprowadzi. Mnożenie ulg podatkowych nie spełnia powyższej definicji systemu.